Η αξία της νηστείας είναι πολύ μεγάλη. Ας διαβάσωμεν τί λέγει περί αυτής ο Μέγας Βασίλειος:
«Νομίζεις ότι τοποθετώ την αρχαιότητα της νηστείας εις την εποχήν του Νόμου του Μωυσέως; Όχι! Η νηστεία είναι περισσότερον παλαιά από τον Νόμον του Μωυσέως… Η νηστεία έχει την αυτήν ηλικίαν με την ανθρωπότητα. Η νηστεία ενομοθετήθη εις τον Παράδεισον. Η πρώτη εντολή περί νηστείας εδόθη εις τον Αδάμ. «Από τον καρπόν του δένδρου της γνώσεως του καλού και του κακού δεν θα φάγετε», είπεν ο Θεός εις τους πρωτοπλάστους. Αυτό το «δεν θα φάγετε» είναι θέσπισις νόμου νηστείας και εγκρατείας. Εάν η Εύα δεν έτρωγεν από τον καρπόν του δένδρου εκείνου, δεν θα είχομεν την ανάγκην από την σημερινήν νηστείαν… Επειδή δεν ενηστεύσαμεν, εξεδιώχθημεν εκ του Παραδείσου ας νηστεύσωμεν λοιπόν, δια να εισέλθωμεν πάλιν εις αυτόν… Μη μιμηθής την παρακοήν της Εύας, μη δεχθείς πάλιν τον όφιν ως σύμβουλον, ο οποίος σε προτρέπει να φάγης, από ενδιαφέρον δήθεν διά το σώμα σου… Τα σώματα των ανθρώπων, όταν βαρύνονται υπερβολικώς με την συνεχή πολυφαγίαν, περιπίπτουν ευκόλως εις ασθενείας…
Εις τον Παράδεισον οίνος δεν υπήρχεν, ούτε θυσίαι ζώων υπήρχον ακόμη, ούτε κρεοφαγίαι. Μετά τον κατακλυσμόν επετράπησαν αυτά… Αλλά και ο Μωυσής, ως γνωρίζομεν, μετά από νηστείαν ετόλμησε να ανέλθει εις το όρος Σινά, δια να λάβη τας πλάκας των Δέκα Εντολών… Τί ήτο εκείνο πού κατέστησεν ανάξιον τον Ησαύ και τον έκαμε δούλον του αδελφού του Ιακώβ; Δεν ήτο ολίγον φαγητόν, χάριν του οποίου επώλησεν εις τον αδελφόν του τα δικαιώματά του ως πρωτοτόκου; Η μήτηρ του προφήτου Σαμουήλ δεν απέκτησε τον υιόν της ένεκα της προσευχής της και της νηστείας της; Η νηστεία δεν έκαμεν ακατανίκητον τον μέγαν και σπουδαίον Σαμψών; Ναι… η νηστεία γεννά προφήτας, η νηστεία κάμνει ισχυροτέρους τους ισχυρούς, η νηστεία κάμνει σοφούς τους νομοθέτας. .. Η νηστεία αγιάζει τον αφιερωμένον εις τον Θεόν και καθιστά τον Ιερέα ικανόν να προσφέρη θυσίαν. Διότι δεν είναι δυνατόν να τολμήση τις άνευ νηστείας να ιερουργήση, όχι μόνον εις την ιδικήν μας λατρείαν, την μυστικήν και αληθινήν, άλλ’ ούτε εις την τυπικήν λατρείαν της Παλαιάς Διαθήκης, την λατρείαν που ώριζεν ο Νόμος του Μωυσέως. Η νηστεία έκαμε τον προφήτην Ηλίαν ικανόν και άξιον να ιδη το μέγα θέαμα διότι αφού με νηστείαν τεσσαράκοντα ημερών εκαθάρισε την ψυχήν του, ούτως ηξιώθη εις το σπήλαιον χωρίς να ιδη τον Κύριον, όσον βεβαίως είναι δυνατόν εις ανθρώπους να ιδουν τον Θεόν. Διά της νηστείας ανέστησε τον υιόν της χήρας και ούτω διά της νηστείας ανεδείχθη δυνατός κατά του θανάτου… Και του προφήτου Ελισσαίου τον ίδιον η νηστεία διέκρινε… Και γενικώς η νηστεία υπήρξεν οδηγός εις όλους τους αγίους, ώστε να πολιτευθούν συμφώνως προς το θέλημα του Θεού… Και οι Τρεις Παίδες, καίτοι ερρίφθησαν εις την κάμινον του πυρός, όμως επειδή είχον οπλισθή με την νηστείαν, κατεπάτουν την πυρκαϊάν και ανέπνεον, μέσα εις αυτό το φοβερόν πυρ, ελαφρόν και δροσιστικόν αέρα. Ούτε τας τρίχας τής κεφαλής των δεν ετόλμησε να θίξη το πυρ, επειδή και αύται είχον τραφή διά της νηστείας. Ό δε προφήτης Δανιήλ, ο οποίος ήτο γεμάτος από θείους και πνευματικούς πόθους, άφου ενήστευσεν επι τρεις εδδομάδας και ούτε άρτον έφαγεν, ούτε ύδωρ ήπιεν, έκαμεν έπειτα και τους λέοντας να νηστεύουν, όταν ό ειδωλολάτρης βασιλεύς τον έρριψεν εις τον λάκκον των… Η νηστεία έσβεσε την δύναμιν του πυρός, η νηστεία έφραξε τα στόματα των λεόντων, η νηστεία γίνεται πτερόν και αναβιβάζει την προσευχήν εις τον ουρανόν, η νηστεία είναι αύξησις και πρόοδος των οίκων, μήτηρ της υγείας, παιδαγωγός των νέων, στολισμός των πρεσβυτέρων…
Αλλά και με άλλον τρόπον η νηστεία μας γίνεται αφορμή ευφροσύνης. ΄Όπως δηλαδή η δίψα μας κάμνει να αισθανώμεθα απόλαυσιν όταν πίνωμεν, και όπως η πείνα, όταν προηγηθή, κάμνει πολύ ευχάριστον την τράπεζαν, ούτω και η νηστεία καθιστά περισσότερον απολαυστικόν το φαγητόν… Η τράπεζα είναι περισσότερον ευχάριστος μετά την νηστείαν, τόσον δια τούς πλουσίους που έχουν ποικιλίαν φαγητών, όσον και διά τούς πτωχούς πού τα φαγητά των είναι λιτά και απλά… Του νηστεύοντος οι οφθαλμοί είναι ήρεμοι, το βάδισμα σεμνόν, το πρόσωπον σοβαρόν, χωρίς να έντροπιάζεται από άκολάστους γέλωτας, οι λόγοι του μετρημένοι, η καρδία του καθαρά…
Αγνοείς, ότι όπως συμβαίνει με τα αντίπαλα στρατεύματα, όπου η συμμαχία κάποιου με το ένα κάμνει να νικηθή το άλλο, ούτω συμβαίνει και με το πνεύμα και την σάρκα; Όποιος προσθέτει βάρη εις την σάρκα αντιμάχεται και καταπολεμεί το πνεύμα και όποιος προσχωρεί εις το μέρος του πνεύματος υποδουλώνει την σάρκα. Διότι αυτά είναι μεταξύ των εχθρικά. Ώστε, αν θέλης να κάμης ισχυρόν το πνεύμα σου, χαλιναγώγησε με νηστείαν την σάρκα…
Δεν θα περιφρονήσης τα φαγητά, τα οποία φθείρονται; Δεν θα επιθυμήσης την τράπεζαν που είναι εις την Βασιλείαν των Ουρανών, εις την οποίαν θα καθήσης αν νηστεύσης εις την παρούσαν ζωήν; Δεν γνωρίζεις ότι με την λαιμαργίαν και την πολυφαγίαν σου κάμνεις ταχύτερον τον σκώληκα ο οποίος θα σε κατατρώγη; Ποιος απ’ όσους επιδίδονται εις πολυφαγίας και συνεχείς υλικάς απολαύσεις, απέκτησε ποτέ οιονδήποτε πνευματικόν χάρισμα; Δεν φοβείσαι και δεν φρίττεις δια την λαιμαργίαν, μήπως γίνει αιτία να χάσεις τα αγαθά της Βασιλείας των Ουρανών;
Πρόσεξε όμως! Μη νομίσης ότι το αγαθόν της νηστείας περιορίζεται μόνον εις την αποχήν από τας υλικάς τροφάς. Όχι! Πραγματική νηστεία είναι το να απομακρυνθής από παν κακόν… Τι το όφελος να νηστεύης και ταυτοχρόνως να ευρίσκεσαι εις φιλονικίας και διαμάχας; Δεν τρώγεις κρέας, κατατρώγεις όμως τον αδελφόν σου (με ύβρεις, αδικίας, συκοφαντίας κ.λπ.). Δεν πίνεις οίνον, αλλά δεν κυριαρχείς εις το πάθος σου να υβρίζης. Δεν θέτεις τροφήν εις το στόμα μέχρι το βράδυ, αλλά όλην την ημέραν σου την σπαταλάς εις τα δικαστήρια… Μεθύει η ψυχή σου όχι μέ οίνον, αλλά με τον θυμόν… Αυτή λοιπόν είναι η αληθής νηστεία. Νηστεία και από τροφάς, αλλά και από πάθη.
Από το βιβλίο “ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΡΙΩΔΙΟΥ”
του Αρχιμανδρίτου Επιφανίου Ι. Θεοδωρόπουλου