Ὁ Μακεδονικός Ἀγώνας εἶναι μία κορυφαία σελίδα τῆς Ἑλληνικῆς Ἱστορίας πού δυστυχῶς δέν τῆς ἔχει δωθεῖ ἡ πρέπουσα ἀξία καί σημασία.
Ἐπισήμως κηρύχθηκε τό 1904 καί ἔληξε τό 1908 μέ τήν Ἐπανάσταση τῶν Νέοτούρκων. Ὁ λόγος γιά τόν ὁποῖο ἔγινε ὁ Ἀγώνας αὐτός ἦταν ὅτι οἱ Βούλγαροι, προσπάθησαν νά ἀφελληνίσουν καί στήν συνέχεια νά ἐκβουλγαρίσουν τούς ἀμιγῶς ἑλληνικούς πληθυσμούς πού κατοικοῦσαν στήν Μακεδονία πού ἦταν ἀκόμα σκλαβωμένη στήν Ὀθωμανική Αὐτοκρατορία. Προσπάθησαν νά ἀποσπάσουν πρός ὄφελός τους τήν Μακεδονία μέ δόλο, δωροδοκίες καί ὅταν αὐτά δέν στάθηκαν ἀρκετά, μέ ἐκβιασμούς, ἐκφοβισμό, βία, ἐμπρησμούς, βασανιστήρια, δολοφονίες. Στόχος τους τόσο ἡ γῆ, ὅσο καί ἡ θάλασσα, ἡ ἔξοδός τους στό Αἰγαῖο καί ἡ ἐκμετάλλευση τῶν φυσικῶν πόρων. Χιλιάδες δολοφονίες συντελέστηκαν μέ συνέπεια νά ξυπνήσουν οἱ Ἕλληνες.
Ἐθελοντικά σώματα ἀνέβηκαν στήν μαρτυρική Μακεδονία νά βοηθήσουν τ᾽ ἀδέρφια τους νά κρατήσουν τήν ἑλληνικότητά τους. Ἀπό Κρήτη, Μάνη, Κύπρο, Ἤπειρο, Μικρά Ἀσία καί ἀπ᾽ ὅλη τήν Ἑλλάδα ἔσπευσαν νά πολεμήσουν καί νά θυσιαστοῦν γιά τήν ἐλευθερία τῆς Μακεδονίας μας. Πιό γνωστοί ἥρωες τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγώνα εἶναι: ὁ Παῦλος Μελᾶς, ὁ καπετάν Κώττας, ὁ καπετάν Ἄγρας, ὁ καπετάν Ἀκρίτας, ὁ Δεσπότης Καστοριᾶς Γερμανός Καραβαγγέλης καί πολλοί ἄλλοι, πού ἔχυσαν τό αἷμα τους καί ἔδωσαν τήν ζωή τους γιά τήν Ἑλληνική Μακεδονία. Μαζί μ᾽ ἐκείνους οἱ Μητροπολίτες, οἱ ἱερεῖς, οἱ δάσκαλοι καί οἱ δασκάλες πού ἔδωσαν τήν ζωή τους σέ πολύ νεαρή ἡλικία, προσπαθώντας νά βοηθήσουν τά Ἑλληνόπουλα τῆς Μακεδονίας, νά κρατήσουν τήν Ὀρθόδοξη πίστη τους, τήν γλῶσσα τους, τήν ἱστορία τους. Μιά τέτοια δασκάλα ἦταν καί ἡ Βελίκα Τράικου γιά τήν ὁποία γράφουμε πιό κάτω. Καί μετά ἀπό τόσους ποταμούς αἱμάτων καί τόσες θυσίες καί ζωές, ήρθαν στις μέρες μας οἱ πολιτικοί πού διαπραγματεύθηκαν με τους Σκοπιανούς τό ἀρχέγονο ὄνομα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ!
† Ἡ Βελίκα Τράικου, γεννήθηκε τό 1883 στό Γραδεμπόρι, (Πεντάλοφο) Θεσσαλονίκης. Ἦταν ὀρφανή ἀλλά μπόρεσε καί φοίτησε στό ξακουστο Ἀνώτερο Παρθεναγωγεῖο Θεσσαλονκης, πού ἦταν πνευματικό φυτώριο καί ὅπου πυροδοτήθηκε ἡ καρδιά της κι ἄναψαν οἱ μεγάλοι πόθοι νά ὑπηρετήσει μέ ὅλες της τίς δυνάμεις καί ὁποιονδήποτε τρόπο την ἀγαπημένη της Μακεδονία. Τό 1900, διορίστηκε στήν περιοχή τῆς Καρατζόβας, βόρεια τῆς Ἐδέσσης. Τό ἔργο πού ἔχει νά ἐπιτελέσει τεράστιο. Πρῶτα πρέπει νά μάθει τήν ἑλληνική γλῶσσα στούς σλαβόφωνους μαθητές της, τήν πλούσια ἱστορία τοῦ τόπου τους, νά στηρίξει τήν πίστη τους. Ἡ περιοχή ἦταν φωλιά τῶν κομιτατζήδων, ὅμως ἡ νεαρή δασκάλα, ψύχραιμα, ἄφοβα καί μεθοδικά ἐπιδίδεται ὁλόψυχα στό ἔργο της. Πολύ γρήγορα ἡ φημή της ἐξαπλώθηκε παντοῦ. Οἱ φίλοι ἀνησυχοῦν, οἱ ἐχθροί λυσσοῦν. Ἀποφασίζουν τόν θάνατό της καί τῆς καῖνε τό σχολεῖο. Ἡ ἴδια γλυτώνει ἀπό θαῦμα! Θέτει τόν ἑαυτό της στήν διάθεση τοῦ Ἀγώνα χωρίς νά σκεφτεῖ τό κόστος ἤ τήν ζωή της.
Σέ μυστική σύσκεψη Μακεδονομάχων, στή Μητρόπολη Θεσσαλονίκης τόν Αὔγουστο τοῦ 1901, παρακινεῖ τούς ὑπεύθυνους: «῾Οπλίστε τούς χωρικούς!.. Κι ὅταν ἐμεῖς προετοιμάσουμε τό ἔδαφος, ἀπό παντοῦ θ᾽ ἀναψει ὁ ἀγώνας!…». Μία τέτοια προσωπικότητα ἦταν ἀδύνατον νά μήν ἔχει ἀποτελέσματα στό ἔργο της καί νά μήν τραβήξει τό ἐνδιαφέρον καί τήν προσοχή ὅλων.
Τό ἴδιο φθινόπωρο ὁ ῎Ιων Δραγούμης ἀπό τό Προξενεῖο Μοναστηρίου, κάνει ἔκκληση στό «Κέντρο» τῆς Θεσσαλονίκης νά τοῦ στείλουν ἕνα ἐχέμυθο πρόσωπο γιά μιά πολύ σοβαρή καί ἐπικίνδυνη ἀποστολή. Σύνδεσμο τοῦ Ἑλληνικοῦ Κομιτάτου μεταξύ Μοναστηρίου-Καστοριᾶς-Θεσσαλονίκης. Ἡ συνεργασία μέ τήν δεκαοκτάχρονη Βελίκα ἀποδεικνύεται ἄψογη καί ὑπεράνω πάσης προσδοκίας.
Ντυμένη μέ κουρέλια, ξυπόλητη, «ἀξιολύπητη», μιλώντας πότε τουρκικά καί πότε βουλγαρικά τρέχει μέσα ἀπό δάση, μονοπάτια, χαράδρες, ποτάμια, βουνά καί ρεματιές, κάθε φορά καί σέ διαφορετικό προορισμό πού ὅμως ἐξυπηρετεῖ τίς ἀνάγκες τοῦ Ἀγώνα. Πανέξυπνη, ἐφευρετική, ἐπινοητική, ὑπομονετική, ἐπίμονη καταφέρνει ἀπίστευτα πράγματα. Γιά μεγάλο διάστημα, περνᾶ ἀπαρατήρητη ἀφοῦ κανένας δέν δίνει σημασία στήν φτωχή τρελή «χορταροῦ». Τήν λυποῦνται καί τήν σιχαίνονται. Τί εἶναι; Τουρκάλα ἤ βουλγάρα δέν ξέρουν. Ἐκείνη τρέχει στά χωριά καί τίς πόλεις πότε γιά τό ἕνα καί πότε γιά τό ἄλλο. Ἕνα δύστυχο πλάσμα πού παλεύει γιά ἕνα κομμάτι ψωμί… Γυρνάει ἔξω στήν ὕπαιθρο καί συνεχῶς σκυμμένη μαζεύει ραδίκια. Ὕστερα πήγαινε στά τούρκικα ἤ βουλγάρικα παζάρια νά πουλήσει τά χόρτα ἤ τό γάλα, γιά νά βγάλει «τόν ἐπιούσιον».
Πόσο παράξενο θά ἦταν, ἄν παρακολουθοῦσε κάποιος τό «δύστυχο» αὐτό πλάσμα, καί σίγουρα θά ἀναρωτιόταν τί δουλειά εἶχε ἔξω ἀπό Προξενεῖα, Μητροπόλεις, Διοικητήρια, στρατόπεδα, πλουσιόσπιτα… ῾Η Βελίκα ἔδινε πληροφορίες γιά ὅσα ἄκουγε ἐκεῖ πού γύριζε καί μέ πλήρη ἐπίγνωση τῆς δύσκολης καί ἐπικίνδυνης ἀποστολῆς ἔδινε ὅλη τήν ψυχή της γιά τόν Ἀγώνα. Μέσα στίς πυκνές πλεξοῦδες της κάτω ἀπό τό τσεμπέρι της ἤ μέσα στό στρίφωμα τοῦ ξεφτισμένου ποδόγυρου τοῦ φτωχοῦ φουστανιοῦ της ἤ τῆς χωριάτικης κάπας της ἔκρυβε καί μετέφερε πολύτιμα ἔγγραφα τοῦ Ἀγώνα.
Κι ὅταν ἔφθασε στην Μακεδονία ὁ Παῦλος Μελᾶς καί ἡ ὀργάνωση τοῦ Ἀγώνα δυνάμωσε καί φούντωσε, ἡ λεπτοκαμωμένη δασκάλα συνέχισε τό ἔργο της, παρ᾽ ὅλους τούς κινδύνους, συνέχισε νά μεταμφιέζεται καί νά ἀποτελεῖ «τό μάτι καί τό αὐτί τοῦ Αγώνα».
Ὅμως ἡ τεράστια ἐπιτυχία τοῦ ἔργου της εἶχε θορυβήσει πολύ τούς Βούλγαρους, πού προσπαθοῦσαν λυσσασμένα νά ἀνακαλύψουν τό πρόσωπο πού τούς ἔκανε τόση ζημιά καί νά τό ἐξαφανίσουν. Τά πλοκάμια τῶν ἀνθρώπων τους εἶχαν ἁπλωθεῖ παντοῦ καί συνδιάζοντας κινήσεις, πληροφορίες μέ τό πρόσωπο της καί τίς κινήσεις της, φαίνεται ὅτι μπῆκαν στά ἴχνη τῆς ἡρωικῆς δασκάλας.
Ἔτσι πολύ σύντομα, στίς 28 Αὐγούστου τοῦ 1904, τό τεράστιο ἐθνικό ἔργο τῆς κοπέλας διεκόπη βίαια. ῞Ενας βούλγαρος κομιτατζής τήν μαχαίρωσε κατάστηθα στά Γιαννιτσά, ὅταν παρά τά βασανιστήρια στά ὁποῖα τήν ὑπέβαλαν γιά νά μαρτυρήσει τί γνώριζε, αὐτή ἐξακολουθοῦσε νά παριστάνει τήν τρελλή. Ἔτσι ἀπό τή μία στιγμή στήν ἄλλη ἡ μικρή ἡρωίδα πέρασε στήν Ἀθανασία. Θρῆνος συντάραξε τήν Θεσσαλονίκη στήν μεγαλοπρεπή κηδεία της, τήν ὁποία ἀκολούθησε ὁλόκληρη λαοθάλασσα. Ἄς εἶναι αἰωνία ἡ μνήμη της!
Γιά μᾶς τούς νεώτερους Ἕλληνες ἄς γίνει παράδειγμα καί πηγή ἔμπνευσης.
Ἐλίνα Μαστέλλου – Γιαννάκενα.
Συγγραφέας